Hầu đồng là gì? Tìm hiểu về nghi thức hầu đồng và văn hóa Việt Nam

Hiện tại, cụm từ “hầu đồng” đang được đề cập rất nhiều, đặc biệt là trên các mạng xã hội. Như vậy, hầu đồng là gì? Trong bài viết này, mucvugiaodan.org sẽ cung cấp một số thông tin liên quan đến hầu đồng và điều này từ góc nhìn pháp lý.

Hầu đồng là gì? 

Hầu đồng, còn được biết đến với tên gọi hầu bóng hoặc lên đồng, là một nghi thức và hiện tượng tâm linh có nhiều khía cạnh khá “bí ẩn”. Nhiều người xem nó như là một trò “mê tín” và “nhếch nhác”. Tuy nhiên, những quan điểm đó chỉ đến từ những người chưa tìm hiểu về hầu đồng. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nghi thức hầu đồng và nghệ thuật hát chầu văn đặc trưng của văn hóa Việt Nam.

Bạn đang xem: Hầu đồng là gì? Tìm hiểu về nghi thức hầu đồng và văn hóa Việt Nam

Hầu đồng là một nghi thức không thể thiếu trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ, Đức Thánh Trần và nhiều tín ngưỡng khác. Lên đồng là hình thức giao tiếp với thần linh thông qua các đồng nghiệp, đại diện. Người ta tin rằng thần linh có thể nhập vào cơ thể các đồng nghiệp trong trạng thái cao cả, ngây ngất để cung cấp thông điệp, chữa bệnh, ban phước và bảo vệ những người tôn xưng mình là môn đồ.

Ai có khả năng thực hiện hầu đồng? Liệu có điều kiện gì mới có thể tiến hành hầu đồng?

Người thực hiện hầu đồng được gọi chung là Thanh Đồng. Nam giới thường được gọi là “Cậu đồng” hoặc “Ông đồng”, trong khi nữ giới thường được gọi là “Cô đồng” hoặc “Bà đồng”. Khi thần linh nhập vào, Cô đồng và Ông đồng không còn tồn tại như những con người bình thường mà trở thành hiện thân của thần linh. Để phục vụ cho nghi lễ này, đã xuất hiện nghi thức âm nhạc gọi là hát văn (hát chầu văn), được sử dụng trong quá trình nhập đồng cao cả.

Hầu hết những người thực hiện hầu đồng được thúc đẩy bởi hoàn cảnh cá nhân, di truyền hoặc “căn đồng” của họ. Những người có “căn đồng” mà chưa thể thiện thiện thường gặp vấn đề về sức khỏe, chứng bệnh không thể chữa trị bằng thuốc, thất bại trong công việc và kinh doanh. Hiện tưởng này được coi là sự trừng phạt từ thần. Sau khi trở thành đồng, sức khỏe của họ được cải thiện và công việc thuận lợi hơn.

Sau khi trừng phạt từ thần, nếu người đồng không biểu hiện bất kỳ dấu hiệu nào có thể khiến mình gặp nguy cơ bị bệnh hoặc tịch tà, bị ác sát hoặc các biến cố không tốt khác. Trong quá trình hầu đồng, thời gian và ngày hầu tùy thuộc vào lịch tiết. Đặc biệt, vào dịp giỗ cha (tháng tám) và giỗ mẹ (tháng ba), Cô đồng và Ông đồng thường tổ chức buổi lên đồng. Trong lễ nghi này, theo quan niệm dân gian, các thần từ các miền khác nhau của vũ trụ nhập hồn vào Cô đồng và Ông đồng.

Cách thực hiện nghi thức hầu đồng như thế nào?

• Hầu đồng phải chuẩn bị lễ vật gì?

Xem thêm : Lòng tự trọng là gì và quan trọng như thế nào?

Chuẩn bị cho một buổi hầu đồng, điện thờ chính là nơi thờ Mẫu Tứ Phủ, Mẫu Thượng Thiên (Trời), Mẫu Địa (Đất), Mẫu Thoải (Nước) và Mẫu Thượng Ngàn (Núi, Rừng). Người hầu đồng phải chọn một ngày lạnh trong tháng tốt để chuẩn bị buổi lễ với các nhà đền, phủ hoặc điện.

Dàn nhạc hầu bóng (hầu đồng) gồm một đàn nguyệt, một đàn nhị, một sáo, một trống lớn, một trống nhỏ, một cảnh đôi và một chiếc phách. Tùy thuộc vào địa phương và tình huống lễ nghi, người ta có thể sử dụng hoặc không sử dụng những nhạc cụ này, nhưng không thể thiếu đàn nguyệt, trống nhỏ và cảnh đôi vì chúng là nhạc cụ cốt lõi, mang tính đặc trưng của dàn nhạc hầu bóng.

Trong số nhân sự cho một buổi hầu đồng, ngoài Cậu đồng hoặc Cô đồng, thường có hai hoặc bốn phụ đồng đi cùng để chuẩn bị trang phục và các đồ lễ khác. Số lượng gia đồng tương đương với số lượng bộ trang phục và trang sức. Cần có các trang phục như một chiếc khăn đỏ để phủ trên người, ít nhất năm chiếc áo dài có màu sắc khác nhau và một cái quần dài màu trắng. Ngoài ra, cần chuẩn bị các vật phẩm và trang phục khác như khăn tấu hương, thắt lưng, vòng cổ, kiềng bạc, hoa tai, chuỗi hạt, xuyến, quạt, son phấn. Tuy nhiên, cũng có trường hợp người hầu đồng chỉ cần một tấm vải đỏ. Màu sắc của trang phục phải tương ứng với màu sắc của từng vùng như miền trời có màu đỏ, miền đất có màu vàng, miền sông biển có màu trắng và miền rừng núi có màu xanh.

Lễ vật trong hầu đồng trước đây thường đơn giản và bao gồm xôi, thịt, hoa quả, trầu, câu, rượu, thuốc, vàng mã… Hiện nay, lễ vật đã ngày càng phong phú và bao gồm cả các phẩm mục hàng hóa công nghiệp, thực phẩm hiện đại, đắt tiền được sử dụng trong cả lễ mặn và lễ chay. Các lễ vật được sắp xếp trên một đàn hương án dạng hình chữ nhật, bao gồm chén đũa bạc, đĩa và cốc pha lê. Trên cùng là một chiếc gương được phủ bởi một chiếc khăn thêu. Hai bên và phía trước của kỷ tháp (mâm lễ Tứ Phủ) là bốn mâm lễ, mỗi mâm có chín quả trứng, một cái lược, một chiếc quạt, một đôi guốc, chín miếng vải màu phủ lên trên. Màu của vải phải là màu chính của Tứ Phủ như màu xanh, màu đỏ, màu trắng và màu vàng. Cạnh mâm lễ có một cái chum nhỏ và một cái xô nhỏ. Sau mỗi lễ, cần thay đổi một bức nhang xông và bốn lá hầu. Bên cạnh mâm lễ Tứ Phủ là mâm lễ sơn trang được chia thành 13 phần. Kế bên mâm lễ sơn trang là mâm hấp sơn trang (hoặc giống) màu. Mũi hấp có thêu hình chim phượng và có một trăm viên vàng (giấy vàng gấp thành tời).

• Hầu đồng phải thực hiện những công việc nào?

Trong một buổi hầu đồng, trình tự diễn ra như sau: trước tiên, lễ vật được sắp xếp trên đàn hương án. Người hầu đồng đặt các công cụ trên chiếu ngồi, bước lên chiếu ngồi, sử dụng hoa xoa lên mặt và quần áo rồi phủ lên xung quanh để thanh tẩy. Sau đó, bắt đầu cung văn và nhạc, và hát văn bắt đầu với các động tác cung lễ. Những bước chính của buổi hầu đồng bao gồm thực hiện những điều cần sẵn trước như thay đổi trang phục và dâng hương cung lễ, tiếp đến là lễ thánh giáng và múa đồng. Sau đó là ban lộc và nghe văn chầu, trong đó người tham gia nghe cung văn và câu chuyện về các vị thánh đang giáng. Cuối cùng là thánh thăng, trong đó các thánh ngồi yên và hát cùng với âm nhạc và câu chuyện.

Hầu đồng có nguồn gốc từ đạo Mẫu và hầu đồng của người Việt Nam, bắt đầu từ miền Bắc và sau đó lan rộng vào miền Nam và Tây Nguyên thông qua di cư. Hầu đồng ở miền Bắc mang tính kinh điển, trang trọng và nghiêm túc. Hầu đồng ở miền Nam, đặc biệt là ở Sài Gòn, mang tính vui nhộn và dân dã hơn. Ở Huế, buổi hầu đồng tập thể, gọi là Đồng vui, tổ chức vào dịp giỗ Mẫu Thiên Ya Na tháng tám, khi Mẫu được rước trên sông Hương về Điện Hòn Chén.

Hầu đồng có phải mê tín dị đoan không?

Xem thêm : Chú đại bi là gì – Tầm quan trọng của Chú Đại Bi

Hầu đồng không chỉ tồn tại ở Việt Nam. Nếu không xem xét việc người Việt mang nghi lễ hầu đồng ra thế giới như Mỹ, Pháp, Đức, Anh, Thái Lan, Úc… thì hầu đồng cũng chỉ là một trong những hình thức của tín ngưỡng Shaman, phổ biến ở các dân tộc trên thế giới và có từ thời xã hội cổ đại. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại khi xã hội đô thị hóa, hầu đồng có cơ hội phát triển trở lại như một phương tiện để giải tỏa căng thẳng trong tâm hồn con người. Hầu đồng cũng giúp những người có rối loạn tâm sinh lý tái hòa nhập vào cộng đồng. Tuy nhiên, nó cũng có khả năng bị lợi dụng vì lợi ích cá nhân. Do đó, cần hiểu rõ bản chất của hầu đồng để tránh trở thành cực đoan. Hầu đồng được sử dụng để tìm kiếm sự yên bình và nâng cao bản thân, chứ không phải để xin “lộc”.

Hiện nay, một số trường hợp đã đưa hầu đồng trở thành môn học trong tín ngưỡng dân gian. Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch đã công nhận hầu đồng là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia và đang hợp tác với Ủy ban Nhân dân tỉnh Nam Định để chuẩn bị hồ sơ để xin UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Chúng tôi đang nỗ lực bảo tồn sự trọn vẹn của Đạo Mẫu và nghi lễ hầu đồng. Đạo Mẫu cần được công nhận và tổ chức một cách chính thức, với văn bản giáo lý và kinh sách rõ ràng. Điều này sẽ khẳng định và phát triển một tín ngưỡng lành mạnh, một nơi để trụ vững tâm linh của người Việt Nam.

FAQ – Giải đáp thêm một số thắc mắc về Hầu đồng

• Hầu đồng là gì? 

Hầu đồng là một nghi lễ tín ngưỡng của người Việt Nam, nơi các người thực hiện tiếp nhận linh hồn của các vị thần và tiếp xúc với thế giới ngầm. Qua nghi lễ này, người hầu sẽ được mang đậu yếm và nhào bột, điều hòa giữa thần linh và con người.

• Vì sao hầu đồng được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia? 

Hầu đồng đã được Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia vì vai trò quan trọng của nó trong việc bảo tồn và phát huy những di sản văn hóa truyền thống đặc trưng của dân tộc Việt Nam. Hầu đồng không chỉ là một nghi lễ tín ngưỡng mà còn là một nét văn hóa sâu sắc, kết hợp giữa tín ngưỡng, nghệ thuật biểu diễn và tâm linh.

• Hậu quả nếu hầu đồng không được bảo tồn và tổ chức chính thức? 

Nếu hầu đồng không được bảo tồn và tổ chức chính thức, có thể dẫn đến mất mát và thiếu thốn về di sản văn hóa của người Việt Nam. Việc công nhận và tổ chức chuẩn mực hầu đồng sẽ giúp khẳng định và phát triển một tín ngưỡng lành mạnh, đồng thời góp phần giữ gìn và phát huy sự trọn vẹn của Đạo Mẫu và nghi lễ hầu đồng là một phần quan trọng của văn hóa dân gian Việt Nam.

Sau nhiều năm loại bỏ những ý nghĩ sai lệch, hiểu biết về khái niệm hầu đồng là gì đã trở nên rõ ràng hơn đối với nhiều người. Hơn nữa, người Việt đã tự hào và mang nét đẹp văn hoá này đi khắp thế giới. Trong xã hội ngày nay, có rất nhiều sự mệt mỏi và áp lực trong cuộc sống. Đó cũng là lý do mà mọi người tìm đến nghi lễ này để tìm sự thanh thản trong tâm hồn và có hướng đi chính xác hơn. Vì vậy, việc bảo vệ và phát triển tín ngưỡng này là rất quan trọng. Hy vọng mỗi cá nhân trong chúng ta sẽ có cơ hội được thực hiện hoặc tham gia vào nghi lễ này. Cũng như cùng nhau bảo tồn để tránh những cái chết và lời lẽ tiêu cực về văn hóa tín ngưỡng và tâm linh.

Nguồn: https://mucvugiaodan.org
Danh mục: Thông Tin